کم کاری و پرکاری تیروئید و تاثیر آن بر دیابت

کافی است کمی بالا و پایین شود تا زندگی از ریتم طبیعی خودش خارج شود و همه چیز شکل دیگری به خودش بگیرد. صحبت از هورمون تیروئید است، هورمونی مهم که هر گونه اختلالی در آن نه تنها شکل ظاهری ما را تحت تأثیر قرار می دهد بلکه انجام کارهای روزانه را هم مشکل می کند. هورمون‌های تیروئید در رشد جسمی و عصبی، عملکرد طبیعی مغز، سیستم عصبی، حفظ دمای بدن و تولید انرژی و سوخت و ساز بدن نقش موثری دارند.نقش اصلی غده تیروئید، تنظیم سوخت و ساز و عملکرد سلول‌های بدن از طریق ترشح هورمون‌های تیروئید به داخل خون است.

تیروئید کم کار و پر کار چیست

کلماتی مانند کم کاری یا پرکاری تیروئید را زیاد شنیده ایم و شاید درصدی از ما بعد از آگاه شدن از مضرات اختلال کارکرد این غده به فکر دادن آزمایش افتاده ایم و بعضی از کنار این موضوع مهم به سادگی عبور کردیم. اما باید بدانیم که اگر اختلالی در کارکرد این غده هم باشد طبق تجویز پزشکان مجرب با مصرف دوزهای درمانی دارو، هم این اختلال درمان می شود و هم از بروز و شدت بیماریهای غیر مستقیم با کارکرد این غده جلوگیری می شود. کم کاری یا پر کاری تیروئید هر یک تبعات جداگانه ای از چاقی یا لاغری گرفته تا بی حوصلگی و خستگی و اختلالات جنسی به دنبال دارند، تبعاتی که هر چند با مصرف به موقع دارو حل می شوند ولی می توانند اثرات نامطلوبی را روی سازوکار ارگان های بدن بگذارند. گاهی افراد صرفا به دلیل چاقی یا خستگی و بی‌حالی به پزشک مراجعه می‌کنند و فکر می کنند که حتما دچار کم‌کاری تیروئید هستند. در صورتی که مجموعه‌ای از علائم باید وجود داشته باشد تا بتوان مشکلات را ناشی از اختلال در کارکرد تیروئید دانست. آزمایش‌ها نیز باید تائید کننده اختلال باشند.چون ممکن است که وجود این علائم به علت کم خونی، بیماری افسردگی و… باشد. اگر هورمون‌های تیروئید ساخته نشوند، کم‌کاری تیروئید بروز می‌کند. در کمبودهای خفیف تا متوسط عنصر ِید ابتدا تیروئید بزرگ می‌شود تا ید بیشتری از خون جذب کند. در این مرحله گواتر ایجاد می‌شود.در صورتی که کمبود ید شدید و مزمن شود، تیروئید نمی‌تواند به اندازه کافی هورمون بسازد و کم‌کاری تیروئید ایجاد می‌شود.

بیماران دیابتی در مقایسه با جمعیت سالم جامعه بیشتر به اختلالات تیروئیدی مبتلا می شوند .دیابت و بیماری تیروئید هر دو مرتبط با غدد درون ریز و مشکلات هورمونی می باشند. هنگامی که افراد مبتلا به دیابت به بیماری تیروئید مبتلا می شوند، کنترل قندخون این افراد دچار اختلال می گردد. تیروئید غده ای پروانه ای شکل در پایین گردن است و در تنظیم متابولیسم بدن (فرآیندهای استفاده و ذخیره سازی انرژی) با آزاد کردن هورمونی بنام تیروکسین نقش دارد. اگر این غده به تولید بیش از حد هورمون تیروکسین بپردازد فرد به پرکاری تیروئید (هایپرتیروئیدیسم) و چنانچه مقدار تولید هورمون تیروکسین بیش از حد کم شود، سرعت متابولیسم بدن کم شده و فرد به کم کاری تیروئید ( هیپوتیروئیدیسم) مبتلا می شود.

علائم اختلال در غده تیروئید

مشترک بودن بعضی از علائم کم‌کاری تیروئید با بیماری دیابت و سایر بیماری‌ها باعث می‌شود بیماران دیابتی در مراحل اولیه متوجه بروز مشکل نشوند. مثلا ورم و پف‌آلودگی ناشی از کم‌کاری تیروئید گاهی با بیماری کلیوی اشتباه گرفته می شود.گرفتگی عضلانی، یبوست، خشکی پوست و مو، شکنندگی ناخن‌ها، ریزش مو، احساس سرما، افسردگی، بی‌حالی، افزایش فشار خون، کاهش ضربان قلب، اختلال در عادت ماهانه، افزایش وزن و نوسان قند خون از دیگر علائم کم‌کاری تیروئید است.در پرکاری تیروئید معمولا فرد به‌‌رغم اشتهای خوب لاغر می‌شود و با علائمی همچون گرما، لرزش دست، تحریک‌پذیری، بی‌قراری، پرخاشگری، اجابت مزاج‌های مکرر، فشار خون بالا و اختلال در عادت‌ماهانه مواجه است.پرکاری تیروئید می‌تواند باعث بروز دیابت پنهان یا خفیف شود، در چنین شرایطی بعد از درمان پرکاری، دیابت نیز به وضعیت عادی خود باز‌می‌گردد.

توجه: کم‌کاری تیروئید در افراد دیابتی شیوع بیشتری نسبت به افراد غیر دیابتی دارد. علائم بالینی این بیماری در افراد دیابتی و سالم یکسان است و تنها وجه تفاوت آن، نوسان قند خون در مبتلایان به دیابت است. در برخی از مطالعات مشخص گردید که در بدن شخص مبتلا به کم کاری تیروئید ، متابولیسم انسولین کندتر است و همین موضوع سبب کاهش نیاز به انسولین در مدت زمان کوتاه می گردد.اما پرکاری تیروئید یا هیپرتیروئیدی می تواند عدم تحمل گلوکز را وخیم تر کرده و کنترل دیابت را مشکل تر نماید. پرکاری تیروئید می تواند بر کنترل بیماری دیابت اثر گذاشته و کنترل قند خون را مشکل تر نماید همچنین در این حالت نیاز به انسولین افزایش می یابد. این موضوع به دلیل افزایش گلوکونئوژنز کبدی(افزایش تولید گلوکز در کبد)، افزایش سرعت جذب گلوکز از دستگاه گوارش و احتمالاً افزایش مقاومت به انسولین به دلیل افزایش متابولیسم انسولین است. در واقع پرکاری تیروئید ممکن است دیابت پنهان را به دیابت آشکار تبدیل نماید.

تا وقتی اختلالات تیروئید به خوبی درمان نشود، امکان کنترل مناسب و دقیق دیابت نیز میسر نمی‌شود.به‌همین دلیل مبتلایان به دیابت باید نسبت به عملکرد غده تیروئید بسیار دقیق و حساس باشند. از آنجایی که هورمون تیروئید نقش غیر قابل انکاری در تنظیم سوخت و ساز بدن و تبدیل غذا به انرژی دارد، کم کار شدن تیروئید با ایجاد مشکل در این روند موجب افزایش وزن می شود. از طرف دیگر، پر کاری تیروئید با کاهش سطح انسولین بدن ، فرد را در برابر دیابت نوع 2 آسیب پذیر می کند. چنین شرایطی موجب شده است تا میزان قند، در خون افراد مبتلا به انواع اختلالات تیروئیدی کمی بیش از حد معمول باشد.

هیچ منع استفاده ای از داروهای ضد تیروئیدی در بیماران دیابتی وجود ندارد بنابراین، هورمون تیروئید بسیار بیش از آن که فکرش را بکنیم می تواند زندگی و سلامت ما را تحت تاثیر قرار دهد و زمینه ساز ابتلا به بسیاری از بیماری ها شود. به همین خاطر، اگر می خواهید از تبعات جبران ناپذیر اختلال در این هورمون در امان باشید بهتر است هر 6 ماه یک بار با انجام آزمایشی ساده از وضعیت هورمون تیروئید خود باخبر شوید تا در صورت نیاز طبق نظر پزشک دارو درمانی را آغاز کنید.