شمارش کربوهیدرات ها

شمارش کربوهیدرات یکی از دقیق ترین و قابل انعطاف ترین روش هایی است که امکان هماهنگ شدن دوز انسولین با غذاهای مختلف را فراهم می سازد(راهی را در اختیار شما می گذارد تا بتوانید دوز انسولین مصرفی خود را با مقدار غذایی که قصد دارید میل کنید هماهنگ و سازگار نمائید.) به معنی ثابت نگه داشتن کربوهیدرات در هر وعده غذایی می باشد و هدف از شمارش کربوهیدرات بعد از غذا، رساندن و کنترل قند در حد طبیعی( هدف) می باشد.

شمارش کربوهیدرات روشی دقیق برای برنامه ریزی غذایی برای افراد مبتلا به دیابت است. غذاهای حاوی کربوهیدرات (غلات، سبزیجات نشاسته ای، میوه ها، شیر و شکر) بیشترین اثر را بر قند خون دارد. بر این اساس 3 عدد سیب بیشتر از 1 عدد سیب قند خون را افزایش می دهد؛ چون حاوی مقادیر بیشتری کربوهیدرات است.

میران نیاز به کربوهیدرات بستگی به: قد و وزن، عادت معمول غذایی و برنامه روزانه، میزان فعالیت بدنی، نوع دارو و زمان مصرف، نتایج تست قند خون روزانه، نتایج آزمایش چربی خون دارد.

اثر کربوهیدرات های مصرفی را باید با اندازه گیری قند خون به طور متناوب بررسی کرد. افرادی که از شمارش کربوهیدرات استفاده می کنند می بایست زمانی را صرف اندازه گیری قند خون، ثبت این مقادیر، شمارش واحدهای کربوهیدرات مصرفی و در نهایت یادگیری شمارش کربوهیدرات از طریق برچسب ارزش غذایی نمایند.

شمارش کربوهیدرات دو نوع است: مقدماتی و پیشرفته.

شمارش کربوهیدرات مقدماتی:

بیشتر توسط دیابتی های نوع 2 (که داروهای خوراکی مصرف می کنند) استفاده شده و شمارش و مصرف مقادیر ثابتی کربوهیدرات (که توسط کارشناس تغذیه تعیین می شود) را در بر دارد.

در این روش بایستی : 1- تعداد واحد ( سهم، مقدار، سروینگ) هر ماده غذایی زا بدانیم.2- برچسب مواد غذایی را بخوانیم و میزان کربوهیدرات را به عدد 15 تقسیم کنیم که یک واحد کربوهیدرات حساب می شود.(( پس عدد 15 را به خاطر بسپارید و در میزان کربوهیدرات که بر روی برچسب مواد غذایی نوشته شده است دقت کنید.))

نکته: پروتئین و چربی کربوهیدرات ندارد ولی به این نکته توجه کنیم که دارای کالری هستند و مصرف آنها باعث افزایش قند خون می شود.

مثال:

اگر فردی چلو کباب استفاده نماید در دو ساعت بعد از غذا قند خونش در حد طبیعی باشد که ممکن است به دلیل تأخیر در تخلیه از معده باشد. ولی چهار ساعت بعد از غذا قند خونش افزایش یافته که بایستی این موضوع را در نظر بگیریم و آن را در حد نیاز مصرف کنیم. و یا انسولین کوتاه اثر را وسط غذا یا بعد از غذا استفاده کنیم.« تنها راه مقابله با عوامل تأثیر گذار بر قند خون جمع آوری یا گنجینه تجربیات است.»

عواملی که باعث بالا رفتن قند خون می شود:

1- میزان نامناسب دارو

2- مصرف بیش از حد کربوهیدرات

3- فعالیت بدنی کم

4- فشار جسمی یا روحی

5- مصرف غذا های پرچرب یا حاوی پروتئین بالا

عواملی که باعث پایین آمدن قند خون می شود:

1- نخوردن یا کم خوردن غذا

2- کافی نبودن میزان کربوهیدرات میان وعده یا وعده اصلی

3- مصرف نادرست دارو

4- انجام فعالیت بدنی بیش از حد

شمارش کربوهیدرات پیشرفته:

تنها توسط دیابتی های نوع 1 و 2 که انسولین مصرف می کنند، استفاده شده و نیازمند کنترل منظم قند خون، میزان غذای مصرفی، میزان مصرف دارو و همچنین فعالیت بدنی می باشد. در ابتدا ممکن است حجم کار بسیار زیاد به نظر برسد، ولی خواهید دید که این همه تلاش در نهایت نتیجه خوبی دارد که همان بهبود قند خون شماست. کارشناسان تغذیه و مدرسین دیابت در آموزش شمارش کربوهیدات به شما بیشترین کمک را می کنند

روزانه باید 6 بار ( دفعه) و به تناوب قند خون را اندازه گیری کنیم. کم کم در اثر تجربه دفعات اندازه گیری قند خون کاهش می یابد.

نکته : میزان نیاز به انسولین توسط پزشک مشخص می شود.

الف) استفاده از قانون 500 ( تزریق انسولین چند دفعه در روز)

بدین معنی که عدد 500 را به میزان کل انسولین روزانه (دیراثر + زود اثر) تقسیم می کنیم. عدد بدست آمده نشان دهنده میزان 1 واحد انسولین به ازای تعداد گرم کربوهیدرات مصرفی موجود در وعده غذایی. (برای افرادی که قند خونشان در میزان هدف می باشد یا به عبارتی مثل شمارش کربوهیدرات مقدماتی می باشد.)

((عدد 500-450 را  به کل انسولین روزانه تقسیم می کنیم تا مشخص شود به ازای هر گرم کربوهیدرات موجود در غذا یک واحد انسولین مورد نیاز است[عدد 500 برای انسولین نوورپید و عدد 450 برای انسولین رگولار استفاده می گردد.]))

مثال:  علی می خواهد ناهار 60 گرم کربوهیدرات بخورد و کل انسولین مورد نیازش در شبانه روز 20 واحد  است.

الف) به ازای چند گرم کربوهیدرات باید یک واحد انسولین بزند؟

ب) به چند واحد انسولین برای ناهارش نیاز دارد؟

جواب :

الف) به ازای 22 گرم موجود در غذا باید 1 واحد انسولین بزند.                        22.5 =20÷450

ب) علی باید 3 واحد انسولین پیش از غذا تزریق کند.                                    3 = 2.7=22÷60

(به شرطی که قند پیش از غذا بین 150 -80 باشد.)

ب) استفاده از قانون 1800 :

بدین معنی که به ازای چند میلی گرم قند خون بالا یا پایین چه مقدار انسولین زیادتر یا کمتر بایستی تزریق گردد.(مثلاً وقتی که قند بالاتر از 150 میلی گرم باشد و بخواهیم قند را به مقدار طبیعی باشد.) [متوجه می شویم یک واحد انسولین چقدر قند خون فرد را کاهش می دهد.]

عدد1800 را تقسیم بر میزان کل انسولین روزانه می کنیم و عدد به دست آمده را از میزان قند خون اندازه گیری شده کسر می کنیم و سپس تقسیم بر میزان هر میلی گرم  قند خون به دست آمده می کنیم میزان انسولین اصلاحی مشخص می سود که  با مثال روشن می گردد . به آن فاکتور حساسیت نیز گفته می شود.

مثال: علی قند خون قبل از ناهارش 300 است و می خواهد 80 کرم کربوهیدارت بخورد و کل انسولین روزانه اش 20 واحد در شبانه روز است. (می خواهد قند خونش 130 میلی گرم  باشد. یعنی کنترل و در مبزان هدف باشد.)

الف) هر واحد انسولین چند میلی گرم قند او را کاهش می دهد؟ ب) علی باید چند واحد انسولین اصلاحی تزریق کند؟

ج) علی باید چند واحد انسولین برای ناهار تزریق کند ؟

جواب:  

الف) هر1 واحد انسولین 90 میلی گرم قند خون علی را کاهش می دهد.                          90=20÷1800

ب) علی باید 2 واحد انسولین اصلاحی( اضافه تر) تزریق کند.                  2=90÷170     170=130-300

ج) علی باید 5 واحد انسولین تزریق کند زیرا  باید 3 واحد برای  60گرم کربوهیدرات مصرفی اضافه کند.

انسولین پایه:

در صورتیکه قند خون همیشه افزایش و یا هر روز پایین باشد. یک واحد انسولین پایه اضافه یا کسر می کنیم.

جدول زیر میزان انسولین مورد نیاز را تعیین می کند.

سن	قند هدف	کل انسولین مورد نیاز  روزانهKg/ وزن	درصد انسولین پایه
5-10 سال	20-100	0.6-0.7	25-30 درصد
5-12 سال	80-150	0.7-1	40-50 درصد
12<	80-130	1-2.1	40-50 درصد

 

نکته : میزان نیاز به انسولین توسط پزشک مشخص می شود.

مثال :

سوال: علی 11 ساله با وزن 30  کیلوگرم می باشد.

الف)  میزان قند خون هدف چقدر است؟

ب) میزان نیازش به انسولین مورد نیاز روزانه چقدر است؟

 جواب :

الف) میزان قند خون هدف باید  150-80 باشد.

ب) میزان نیاز روزانه به انسولین بین 21 تا 30 واحد است.                               30 =30×1           21 =30×0.7

ج)میزان نیاز به انسولین پایه بین 10 تا 15 واحد است.                               15 =50%×30           10 =50%×21

کربوفکتور غذا چیست؟

بعضی مواقع کربوهیدرات روی مواد غذایی درج نشده است که باید کربوفکتور غذا را بدانیم (چون کربوهیدرات باعث افزایش قند خون می شود و چربی و پروتئین روی قند خون بسیار ناچیز تأثیر می گذارد.

• چند بار در روز قبل از غذا و بعد از غذا، قند خون را ارزیابی می کنیم که پس از تمرین می توان از 6 بار روزانه قند خون کم نمود.
• در آغاز درمان گرفتن قند خون در ساعت 3-4 صبح برای جلوگیری از افت قند خون صبحگاهی ضروری است.
• ابتدا بایستی بدانیم ماده غذایی چقدر کربوهیدرات دارد.

مثال : علی می خواهد 200 گرم ماکارونی بخورد و کربوفکتور ماکارونی 0.291می باشد.

جواب:                           واحد 3= 22÷ 58        58 =0.291×200

اگر قند خونش بین 150-80 در صورتیکه قند بالاتر بود از قانون 1800 استفاده می کنیم.

• در ابتدا کار وزن غذا را حساب می کنیم ولی به مرور زمان بر اساس تجربه حجم آن را حدس می زنیم. معمولاً تنوع غذایی ما محدود است و اکثراً از نان، لبنیات، برنج ، ماکارونی، سیب زمینی، قرمه سبزی، قیمه،کباب کوبیده، خورشت بادمجان و کتلت و میوه و چند غذای دیگراست.

نکته ها:

• همیشه انسولین را با فاصله ثابت مثلاً 5 دقیقه پیش از غذا بزنیم.
• در این روش ما باید بدانیم چه زمانی غذا بخوریم، چه بخوریم، چه مقدار غذا بخوریم ما می توانیم غذای بیشتری بخوریم ولی اضافه وزن و چاقی را فراموش نکنید. اضافه وزن آسان بدست می آید ولی از دست دادن آن مشکل است.
• عادت کنیم نتایج آزمایش های قند، مقدار کربوهیدرات خورده شده، دوزهای اصلاحی و ورزش را یادداشت کنیم و حداقل و حداقل هفته ای یکبار نتایج را مرور کنیم.