دیابت بیماری قند خون است و پایه اصلی بیماری دیابت افزایش قند خون است. بالا بودن قند خون باعث می شود تا گلوکز که قند اصلی و رایج خون است در اعضا و بافت های مختلف بدن رسوب کند و موجب آسیب و صدمه زدن به آنها شود. اعضای اصلی که در جریان دیابت از قند خون بالای بدن آسیب می بینند عبارتند از قلب، عروق قلبی و عروق دست و پا، کلیه، چشم و سیستم عصبی بدن. اگرچه مشخص شده است که تقریباً هیچکدام از اعضای بدن از آسیب ناشی از قند خون در امان نیستند.

عامل اصلی مدیریت کننده سطح قند خون انسولین است. انسولین هورمونی است که در اثر تغییرات قند خون و تحریک سنسورهای قند در پانکراس ساخته می شود. اغلب موارد دیابت و بالا رفتن قند خون به دلیل اشکال در عملکرد انسولین است. بصورت کلی دیابت به دو نوع اصلی تقسیم می شود:

دیابت نوع یک: که در آن به دلیل صدمه و آسیب به به سلول های پانکراس تولید انسولین با اشکال مواجه می شود و فرد باید در ادامه زندگی از انسولین تزریقی استفاده نماید. به این نوع از دیابت اصطلاحاً دیابت وابسته به انسولین هم گفته می شود.

دیابت نوع دو: که در آن تولید انسولین به حد کافی صورت می گیرد ولی سلولهای بدن به اثرات آن مقاوم هستند و عملاً انسولین تولیدی بی اثر است. این نوع از دیابت که به دیابت غیر وابسته به انسولین هم معروف است، برای درمان احتیاج به تغییر سبک زندگی و داروی دیابت دارد.

بصورت یک قانون نانوشته و آنچه که مرسوم است دیابت نوع یک در کودکان و افراد جوان و لاغر اندام روی می دهد ولی دیابت نوع دو در افراد میانسال و دارای اضافه وزن ایجاد می شود. دیابت لادا – LADA – نوعی از دیابت وابسته به انسولین است که در سنین بالاتر و بالای ۳۰ سال دیده می شود. به این معنی که افراد به ظاهر دیابت نوع دو هستند ولی تولید انسولین در آنها به شدّت پایین است و این افراد همان الگوی دیابت نوع یک را دارند. در حقیقت این نوع از دیابت در اثر یک واکنش خود ایمنی و تخریب تدریجی سلول های پانکراس در سنین بالاتر ایجاد می شود. این نوع از دیابت می تواند تا ۱۰ درصد موارد دیابت را به خود اختصاص دهد.

دیابت نوع لادا چیست؟

توضیحات مختلفی در مورد دیابت لادا مطرح است. لادا کلمه تشکیل شده از حروف اول نام کامل این بیماری به انگلیسی است- Latent Autoimmune Diabetes in Adults یا همان دیابت اتوایمیون تأخیری در بالغین.

بسیاری معتقد هستند که این بیماری ماهیت مستقلی ندارد و در اصل همان بیماری دیابت نوع یک است که با تأخیر و در سنین بالای ۳۰ سال خود را نشان می دهد. یا برخی معتقدند که لادا همان دیابت نوع دو است که علاوه بر مقاومت به انسولین در روند بیماری تولید انسولین هم کم می شود و تبدیل به نوع یک می شود. با این توجیه‌ها است که برخی از دانشمندان اسم بیماری لادا را دیابت نوع یک و نیم – ۱.۵ – نامگذاری می کنند یعنی بین نوع یک و نوع دو.

بروز بالینی این بیماری به این صورت است که شخص در ابتدا دیابت نوع دو تشخیص داده می شود و در ابتدای روند درمان هم به تغییر در نحوه زندگی مانند کاهش وزن و فعالیت بدنی هم جواب می دهد و دیابت وی با دارو قابل کنترل است. ولی در ادامه درمان شخص برای کنترل دیابت به انسولین احتیاج پیدا می کند و مانند دیابت نوع یک درمان می شود.

علّت ایجاد دیابت لادا چیست؟

علت ایجاد دیابت لادا تخریب سلول های پانکراس بدلیل واکنش خودایمنی است. واکنش خود ایمنی به اینصورت است که بدن در طول زندگی به ویروس ها و عوامل غذایی متعددی واکنش نشان می دهد و علیه آن ها آنتی بادی یا پادتن درست می کند. برخی از این پادتن‌ها به اشتباه به جای حمله علیه ویروس و عوامل خارجی، سلول های تولید کننده انسولین در پانکراس را مورد حمله قرار داده و تخریب می کنند. حاصل این کار عدم تولید انسولین یا کاهش شدید تولید آن است.

علایم دیابت لادا چیست؟

علایم دیابت لادا بسیار شبیه به دیابت نوع دو است و در ابتدای امر هم این بیماری به عنوان دیابت نوع دو تشخیص داده شده و درمان می شود. علایم بیماری لادا عبارتند از:

  • تشنگی زیاد
  • خشکی دهان و گلو
  • ادرار کردن بیش از حد
  • ضعف و خستگی
  • احساس گرسنگی زیاد
  • مشکل در بینایی و تاری دید
  • احساس گزگز در انگشتان دست و پا
  • کتواسیدوز دیابتی

در مورد اسیدوز دیابتی باید گفت که از علایم مهم دیابت نوع یک است و در دیابت نوع دو دیده نمی شود. عامل اصلی کتواسیدوز دیابتی نبود انسولین در بدن است که باعث می شود تا کبد بجای سوخت و ساز کامل گلوکز، آن را بصورت ناقص بسوزاند که حاصل این سوخت و ساز ناقص تولید کتون و اسیدی شدن خون است. اگر فرد دیابت نوع دو دچار اسیدوز دیابتی شد، باید به لادا مشکوک بود.

تفاوت لادا با دیابت نوع یک چیست؟

تفاوت اصلی این دو بیماری در زمان شروع آنهاست. در هر دو بیماری یک واکنش خودایمنی باعث می شود تا بدن علیه سلولهای تولید کننده انسولین وارد عمل شده و آنها را به عنوان سلول های خارجی شناسایی کند و از بین ببرد. در اثر این تهاجم، سلولهای بتای پانکراس از بین می روند و تولید انسولین کاهش می یابد.

در دیابت نوع یک این اتفاق در سنین پایین تر و سریع روی می دهد ولی در لادا این روند طولانی و آهسته است و تا میانسالی هم ادامه پیدا می کند.

آیا دیابت لادا درمان دارد؟

تنها راه درمان دیابت لادا همانند دیابت نوع یک، تزریق انسولین است. عدم استفاده از انسولین در این بیماران می تواند خطرناک باشد و به اسیدوز دیابتی منجر شود. شاید در ابتدای شروع بیماری بتوان با کنترل وزن و دارو از علایم لادا کم کرد ولی در نهایت درمان اصلی انسولین است.

راه تشخیص لادا چیست؟

تشخیص این بیماری در مرحله اول با شرح حال است. سن ایجاد دیابت و سیر آن و پاسخ به درمان یکی از معیارهای مهم تشخیص لادا است. در کنار آن لازم است افراد تست خونی اندازه‌گیری آنتی بادی خونی علیه پانکراس را انجام دهند. این تست آنتی بادی، اگر در افراد دیابتی بین سنین ۳۰ تا ۵۰ سال در خون بالا رفته باشد، قویاً به نفع دیابت نوع لادا است. امروزه ۴ مورد از این تستها قابل انجام هستند:

  • آنتی بادی علیه Glutamic acid decarboxylase که اصطلاحاً GADA نام دارد.
  • آنتی بادی علیه Islet cell ها – ICA
  • آنتی بادی علیه tyrosine phosphatase-related islet antigen 2  یا IA-2
  • و آنتی بادی علیه انسولین  یا IAA

مثبت شدن یکی از این عوامل برای تشخیص کافی است.

آزمایش کمک کننده بعدی اندازه گیری پروتئین c انسولین است. c-peptide  که در جریان تولید انسولین در خون وارد می شود، در دیابت نوع لادا کاهش پیدا می کند.