ارزیابی عروق در بیماران مبتلا به زخم پای دیابتی: روش‌های ABI، TBI و داپلر (Doppler)
زخم پای دیابتی یکی از عوارض مزمن و ناتوان‌کننده دیابت است که در بسیاری از موارد منجر به بستری، عفونت شدید و حتی قطع عضو می‌شود. یکی از عوامل مهم در بروز و تداوم این زخم‌ها، نارسایی عروقی و ایسکمی ناشی از بیماری شریانی محیطی (PAD) است. تشخیص و ارزیابی دقیق وضعیت عروق در بیماران دیابتی، نقش کلیدی در تعیین مسیر درمان، پیشگیری از عوارض بیشتر و کاهش خطر آمپوتاسیون دارد. در این مقاله به بررسی سه روش اصلی ارزیابی عروق در بیماران مبتلا به زخم پای دیابتی شامل ABI، TBI و داپلر می‌پردازیم.
بخش اول: بیماری شریانی محیطی و اهمیت ارزیابی عروق در دیابت
بیماری شریانی محیطی در بیماران دیابتی اغلب بدون علامت و یا با علائم غیراختصاصی همراه است. کاهش جریان خون به اندام تحتانی، باعث تاخیر در ترمیم زخم، افزایش خطر نکروز و آمپوتاسیون می‌شود. از این رو، ارزیابی منظم عروق در بیماران مبتلا به دیابت و زخم پا اهمیت حیاتی دارد. در این مسیر، استفاده از ابزارهای غیرتهاجمی، دقیق و قابل تکرار، به شناسایی میزان ایسکمی کمک کرده و مسیر درمانی مناسبی را پیش روی تیم درمان قرار می‌دهد.
بخش دوم: روش ABI (شاخص فشار مچ پا به بازو – Ankle Brachial Index)
ABI یکی از رایج‌ترین و ساده‌ترین روش‌های ارزیابی بیماری شریانی محیطی است. در این روش، فشار سیستولیک در شریان‌های مچ پا و بازو اندازه‌گیری شده و نسبت بین آن‌ها محاسبه می‌شود.
مزایا:
- غیرتهاجمی، ارزان و سریع
- حساسیت و ویژگی مناسب در تشخیص PAD
محدودیت‌ها:
- در بیماران دیابتی به دلیل کلسیفیکاسیون عروقی، شریان‌ها ممکن است غیرقابل فشرده‌سازی باشند که منجر به نتایج کاذب بالا (ABI > 1.3) می‌شود.
تفسیر مقادیر ABI:
- ABI > 1.3: احتمال کلسیفیکاسیون و نتایج غیرقابل اعتماد
- 1.0 – 1.3: نرمال
- 0.9 – 1.0: مرزی
- 0.41 – 0.9: بیماری شریانی محیطی متوسط
- < 0.4: ایسکمی شدید و خطر بالای آمپوتاسیون
بخش سوم: روش TBI (شاخص فشار انگشت شست پا به بازو – Toe Brachial Index)
با توجه به محدودیت‌های ABI در بیماران دیابتی، استفاده از TBI توصیه می‌شود. فشار خون در انگشت شست پا نسبت به بازو اندازه‌گیری می‌شود.
مزایا:
- دقت بالا در بیماران مبتلا به دیابت و بیماری مزمن کلیه
- مناسب برای بیمارانی که ABI بالا و کاذب دارند
تفسیر مقادیر TBI:
-
0.75: نرمال
- 0.64 – 0.75: مرزی
- < 0.64: وجود بیماری شریانی محیطی
بخش چهارم: سونوگرافی داپلر (Doppler Ultrasound)
سونوگرافی داپلر یکی از دقیق‌ترین روش‌های تصویربرداری برای بررسی جریان خون در عروق اندام تحتانی است. این روش با استفاده از امواج صوتی، الگوی جریان خون، سرعت و انسدادهای احتمالی را شناسایی می‌کند.
انواع داپلر:
- داپلر دستی (Handheld): برای بررسی اولیه جریان خون
- داپلر داپلکس (Duplex Doppler): ترکیبی از داپلر رنگی و B-mode برای تصویربرداری دقیق‌تر
مزایا:
- غیرتهاجمی، تصویربرداری مستقیم از عروق
- کمک به تعیین محل دقیق انسداد یا تنگی
- بررسی وضعیت جریان خون در قبل و بعد از مداخله درمانی
محدودیت‌ها:
- نیاز به اپراتور متخصص
- زمان‌بر بودن نسبت به ABI و TBI
مقایسه کلی روش‌ها:
| روش | مزایا | محدودیت‌ها | مناسب برای |
|---|---|---|---|
| ABI | سریع، ارزان، در دسترس | نتایج کاذب در دیابت | ارزیابی اولیه در بیماران غیر دیابتی |
| TBI | دقیق‌تر در دیابتی‌ها | تجهیزات کمتر رایج | بیماران دیابتی با ABI غیرقابل تفسیر |
| داپلر | اطلاعات تصویری و دقیق | نیاز به مهارت، زمان‌بر | تایید نهایی، برنامه‌ریزی درمان |
نتیجه‌گیری
در بیماران مبتلا به زخم پای دیابتی، ارزیابی دقیق وضعیت عروقی یک ضرورت حیاتی برای انتخاب درمان مناسب و کاهش خطر قطع عضو است. استفاده از ترکیب روش‌های مختلف مانند ABI، TBI و داپلر، بر اساس شرایط بیمار، می‌تواند اطلاعات دقیقی درباره وضعیت خونرسانی فراهم کند. انتخاب روش مناسب، باید بر اساس تفسیر بالینی، وضعیت بیمار و در دسترس بودن تجهیزات انجام شود. کلینیک ارمغان با بهره‌گیری از تجهیزات پیشرفته و تیم درمانی متخصص، آماده ارائه دقیق‌ترین ارزیابی‌های عروقی در بیماران دیابتی می‌باشد.