اثربخشی اکسیژن‌تراپی در زخم‌های دیابتی

در دهه‌های اخیر، تحقیقات زیادی پیرامون اثربخشی اکسیژن‌تراپی در درمان زخم‌های پای دیابتی انجام شده است. در ادامه به چند نمونه از این مطالعات مهم اشاره می‌کنیم:

مطالعه منتشر شده در Diabetes Care

مطالعه‌ای تصادفی و کنترل‌شده که در مجله‌ی معتبر Diabetes Care منتشر شده، نشان داد بیمارانی که تحت درمان با HBOT قرار گرفتند، نرخ بهبود زخم به‌مراتب بالاتری داشتند نسبت به بیمارانی که فقط از درمان‌های استاندارد استفاده کردند. همچنین کاهش چشمگیری در میزان نیاز به قطع عضو مشاهده شد.

مرور سیستماتیک در Journal of Wound Care

مرور ۱۲ مطالعه بالینی با بیش از ۱۰۰۰ بیمار نشان داد که HBOT می‌تواند در کنار درمان‌های مرسوم، احتمال بسته‌شدن زخم را تا دو برابر افزایش دهد. این مطالعه همچنین نشان داد که عوارض HBOT نسبتاً کم و قابل مدیریت هستند.

نتایج ثبت شده در PubMed و Cochrane

منابع علمی مانند PubMed و Cochrane Database نیز تأکید دارند که HBOT، به ویژه در مراحل اولیه زخم دیابتی، می‌تواند نقش پیشگیرانه از پیشرفت زخم و خطر قطع عضو ایفا کند.

چه کسانی کاندید مناسب برای HBOT هستند؟

اکسیژن‌تراپی پرفشار برای همه بیماران دیابتی توصیه نمی‌شود. پزشکان معمولاً HBOT را برای بیمارانی در نظر می‌گیرند که:

• زخم آن‌ها بیش از ۴ هفته بدون پاسخ به درمان‌های استاندارد باقی مانده است.

• زخم‌های عمیق یا دارای نکروز دارند.

• دچار عفونت‌های شدید یا گانگرن هستند.

• در معرض خطر بالا برای قطع عضو قرار دارند.

• جریان خون محیطی آن‌ها ضعیف است (PAD – بیماری شریانی محیطی).

در بسیاری از موارد، HBOT باید به‌صورت ترکیبی با دیگر درمان‌ها مانند دبریدمان، پانسمان‌های پیشرفته، آنتی‌بیوتیک‌ها، و کنترل قند خون استفاده شود.

عوارض احتمالی HBOT

هرچند HBOT نسبتاً ایمن در نظر گرفته می‌شود، اما ممکن است برخی عوارض احتمالی نیز داشته باشد. از جمله:

• فشار گوش یا پارگی پرده گوش: به دلیل تغییرات فشار در اتاقک HBOT.

• خستگی یا گیجی موقتی

• تشنج ناشی از اکسیژن زیاد (نادر)

• آسیب به ریه‌ها یا سینوس‌ها (در صورت بیماری زمینه‌ای)

• اختلال در بینایی (موقتی): ممکن است بینایی نزدیک کمی تغییر کند که پس از قطع درمان برمی‌گردد.

پزشک قبل از شروع درمان، ارزیابی دقیقی از وضعیت بیمار انجام می‌دهد تا از بروز این عوارض جلوگیری شود.

HBOT در کلینیک‌های زخم: چه مواردی باید رعایت شود؟

برای اجرای موفق HBOT در کلینیک‌های زخم، موارد زیر اهمیت زیادی دارد:

تجهیزات تخصصی

اتاق‌های HBOT باید دارای مجوزهای معتبر و ایمنی لازم باشند. همچنین مانیتورینگ دقیق فشار و اکسیژن ضروری است.

تیم درمانی آموزش‌دیده

پزشکان و پرستاران باید در زمینه مدیریت زخم، کار با دستگاه HBOT و مدیریت عوارض احتمالی آموزش دیده باشند.

هماهنگی چند تخصصی

HBOT زمانی بیشترین اثربخشی را دارد که با همکاری تیمی شامل پزشک زخم، متخصص عفونی، ارتوپد، و دیابتولوژیست انجام شود.

مدت و تعداد جلسات HBOT

معمولاً دوره درمان HBOT شامل ۲۰ تا ۴۰ جلسه است که هر جلسه بین ۶۰ تا ۹۰ دقیقه طول می‌کشد. این جلسات ممکن است به صورت روزانه، و یا ۵ روز در هفته انجام شوند.

پاسخ‌دهی بیماران به HBOT متفاوت است؛ برخی پس از ۱۰ جلسه، بهبودی نسبی در زخم دارند، در حالی‌که برای برخی دیگر نیاز به جلسات بیشتر است.

هزینه HBOT و پوشش بیمه‌ای

یکی از دغدغه‌های مهم بیماران، هزینه این روش درمانی است. در برخی کشورها، HBOT تحت پوشش بیمه قرار دارد، به‌ویژه زمانی که بر اساس تشخیص پزشک متخصص و در مراکز مجاز انجام شود. در ایران نیز برخی بیمه‌ها هزینه این درمان را در صورت داشتن اندیکاسیون پزشکی تأییدشده، تقبل می‌کنند.

جمع‌بندی نهایی

اکسیژن‌تراپی پرفشار (HBOT) روشی مؤثر و علمی برای درمان زخم‌های مزمن دیابتی است که با مکانیزم‌های مختلف مانند افزایش اکسیژن‌رسانی، کاهش عفونت، تحریک رگ‌سازی و تولید کلاژن، فرآیند ترمیم زخم را تسریع می‌کند. هرچند این روش نیاز به امکانات خاص و ارزیابی تخصصی دارد، اما شواهد علمی مؤید آن هستند که HBOT می‌تواند از پیشرفت زخم جلوگیری کرده و احتمال قطع عضو را کاهش دهد.

بنابراین، استفاده از HBOT در کنار درمان‌های مرسوم، می‌تواند به بیماران دیابتی با زخم‌های مزمن کمک قابل توجهی نماید.