دیابت و عفونت مجاری ادراری

از معضلاتی که  بیماران دیابتی با آن مواجه هستند عفونت مجاری ادراری می باشد و احتمال دارد این عفونت موجب آسیب رساندن به کلیه ها شود. بیماری عصب(نوروپاتی) مثانه که در اثر دیابت ایجاد می شود،میتواند بیماران دیابتی را بیشتر مستعد عفونت مجاری ادراری کند.

عفونت مجاری ادراری در افراد دیابتی:

متاسفانه شیوع عفونت‌های ادراری بدون علامت در افراد دیابتی بسیار بالاست به طوری که از بین زنانی که مبتلا به دیابت نیستند حدودا ۶ درصد به عفونت ادراری بدون علامت دچار می‌شوند در صورتی که این عدد در زنان دیابتی به ۱۸ درصد می‌رسد. عفونت ادراری بدون علامت به این معنی است که فرد اصلا تب، احساس تکرر ادرار، سوزش ادرار و درد در ناحیه پایین شکم ندارد ولی در کشت ادراری متوجه وجود عفونت ادراری می‌شویم.

همین موضوع اغلب عفونت‌ها از جمله عفونت ادراری را در افراد دیابتی نسبت به سایرین خطرناک‌تر می‌کند زیرا ممکن است بیمار دیر متوجه وجود عفونت شود و همین موضوع آسیب شدیدی به دستگاه ادراری تناسلی فرد و همین‌طور کلیه‌ها وارد کند. لازم به ذکر است که اگر بیماران دیابتی قند خون خود را به درستی کنترل نکنند؛ با احتمال بیشتری به عفونت ادراری مبتلا می‌شوند و یا اگر به این عفونت مبتلا هستند، شدت عفونت در آن‌ها بیشتر می‌گردد.

علاوه بر موارد ذکر شده به دلیل آسیبی که طی دیابت به سیستم عصبی فرد وارد می‌شود ممکن است اعصابی که به مثانه و مجاری ادراری عصب رسانی می‌کنند نیز دچار اختلال شوند. این اعصاب مهمترین نقش را در احساس پر شدن مثانه و تخلیه‌ی آن برعهده دارند. به این صورت که زمانی که حجم ادرار موجود در مثانه به میزان مشخصی می‌رسد فرد احساس دفع ادرار می‌کند.

بنابراین در صورتی که این اعصاب دچار مشکل شوند فرد متوجه نمی‌شود که چه زمانی مثانه پر شده و باید آن را تخلیه کند. این حالت سبب به وجود آمدن دو مشکل مهم در فرد می‌شود؛ اول این که موجب بروز عفونت ادراری در فرد می‌گردد و دوم این که فرد متوجه نمی‌شود که چه زمانی باید دغع ادرار کند بنابراین بی اختیاری ادرار به دلیل پر شدن مثانه و سرریز شدن آن به بیرون بروز می‌کند.بهترین روش برای پیشگیری از عفونت ادراری و به طور کلی همه‌ی عوارض دیابت، کنترل دقیق قند خون است.

عفونت مجاری ادراری در خانم ها

عفونت های ادراری در خانم های دیابتی بیشتر از زنان غیر دیابتی است. این میزان شیوع وقتی افزایش چشم گیری دارد که طول مدت دیابت نیز بیشتر باشد. ضمنا اگر قند خون افراد دیابتی (چه خانم و چه آقا) کنترل نشده باشد، علاوه بر افزایش شیوع، شدت عفونت ادراری نیز بیشتر می شود. بیماران مبتلا به دیابت به دلیل قند خون بالا و آسیب اعصاب و مشکلات عروقی در معرض خطر بالاتری برای ابتلا به انواع  عفونت‌ها قرار دارند.

قند خون بالا باعث از بین رفتن عملکرد مناسب سیستم ایمنی بدن می‌شود و در نتیجه انواع عفونت ها را به همراه دارد. بیماران دیابتی در معرض عفونت‌های پوستی، واژینال، مثانه، کلیه، عفونت پا، عفونت‌های دهانی و ریوی و عفونت محل زخم پس از اعمال جراحی قرار دارند. مبتلایان به دیابت در صورت مشاهده علائمی مانند نیاز به دفع مکرر ادرار، درد در هنگام دفع ادرار، تیره شدن رنگ ادرار، بدبو شدن ادرار، خارش از ناحیه واژن که برخی علائم ابتلا به عفونت مجاری ادرار می باشد. باید به پزشک خود مراجعه کنند. البته افراد دیابتی نسبت به غیر دیابتی ها، بیشتر به عفونت های ادراری بدون علامت مبتلا می شوند، یعنی با اینکه آزمایش کشت ادرارشان مثبت شده است، نشان می دهد عفونت دارند، ولی خود شخص علامت هایی مثل سوزش ادرار، تکرار ادرار، تب و درد در ناحیه پایین شکم ندارد. ضمنا اگر قند خون افراد دیابتی (چه خانم و چه آقا) کنترل نشده باشد، علاوه بر افزایش شیوع، شدت عفونت ادراری نیز بیشتر می‌شود. علاوه بر عفونت های ادراری، دومین مشکلی که در دیابتی ها ایجاد می شود.

مثانه و مجاری ادراری را عصب نوروپاتی تشکیل می دهد و در حس پرشدن مثانه و تخلیه ادرار نقش دارد. وقتی این سیستم مهم مختل شود، فرد با اینکه مثانه اش پر است. اما احساس ادرار کمتری می کند و دیرتر مثانه را تخلیه می کند. به مرور زمان تخلیه مثانه هم دچار مشکل می شود. چون عضلات مثانه به خوبی نمی تواند منقبض شوند و حتی پس از تخلیله ادرار نیز، ادرار زیادی در مثانه باقی می ماند. ولی فرد دیابتی آن را حس نمی کند. این حالت دو مشکل پدید می آورد:

1. افزایش عفونت ادرار
2. پدید آمدن حالت بی اختیاری ادرار(مثانه ی تحریک پذیر)

چون مثانه پر شده و ادرار به صورت سرریز نشست می کند. مشکلاتی که مطرح شد، به مرور باعث اختلال در شدت دفع ادرار می شود، یعنی ادرار دیگر جریان عادی نخواهد داشت و قطره قطره می آید.

بررسی های تشخیصی عفونت مجاری ادراری:

آزمایش ادرار و کشت ادرار:

جهت بررسی احتمال عفونت ادراری و دفع پروتئین در ادرار انجام می شود.

آزمایش خون :

جهت بررسی عملکرد کلیه (اوره و کراتینین ) انجام می شود.

تصویر برداری :

معمولا در قدم اول سونوگرافی از کلیه جهت بررسی احتمال وجود سنگ در کلیه یا مثانه ، انسداد و ورم درکلیه و حالب ها انجام می شود.

نوار مثانه :

جهت بررسی ظرفیت مثانه ، فشار مثانه ، قدرت عضلانی مثانه هنگام دفع ادرار وعملکرد اسفنکتری انجام می شود.

درمان:

درمان اختلالات ادراری ناشی از دیابت ، با توجه به علایم بیمار متفاوت است. قدم اول معمولا کنترل قند خون با رژیم غذایی و دارویی مناسب و ورزش کافی و تنظیم وزن است.

جهت درمان علایم تحریکی مثانه ، مانند تکرر ادرار، فوریت ادرار و بی اختیاری فوریتی ادرار، داروهای آنتی کولینرژیک مانند تولترودین و اکسی بوتینین که انقباضات غیر ارادی مثانه را کاهش میدهند بهترین درمان هستند . علاوه بر این انجام ورزش های تقویت کننده عضلات کف لگن ( ورزش کگل ) مفید خواهد بود.

در مواردی که حس مثانه دچار اختلال شده ، بهترین درمان توصیه به تخلیه منظم مثانه حتی بدون داشتن حس ادراری و در موارد کاهش شدید قدرت عضلانی مثانه ، توصیه به استفاده از سونداژ مکرر روزانه 4 تا 5 باربا استفاده سوند یکبار مصرف جهت تخلیه ادرارمثانه است. همچنین در مواردی که علایم عفونت ادراری وجود دارد مصرف آنتی بیوتیک حداقل به مدت یک هفته ضروری است.