دیابت و روزه داری و تاثیر آن بر قند خون

در افراد ديابتى، روزه دارى مىتواند با بروز عوارضى مانند هيپوگليسمى (افت قند خون) ، هيپرگليسمى (بالا رفتن قند خون) ، كم آبى بدن و خطر ايجاد لخته در خون و كتواسيدوز ديابتى همراه باشد .

ماه رمضان فرصتى مناسب براى افراد داراى اضافه وزن و چاقى مى باشد كه از وزن خود بكاهند.

دیابت و روزه داری و تاثیر آن بر قند خون

✅ كاهش وزن مى تواند به بهبود كنترل قند خون و كاهش خطر بيمارى هاى قلبى عروقى كمك نمايد .

✅ هدف مطلوب ، كاهش وزن تدريجى به ميزان نيم تا يك كيلوگرم در هفته مى باشد .

بیشتر بیماران دیابتی نباید روزه بگیرند و آن دسته هم که می توانند باید زیر نظر پزشک باشند تا داروها و نحوه ی استفاده از آنها را تغییر دهد.

افراد باید حداقل سه وعده غذایی داشته باشند. یعنی خوردن افطار، شام و سحری. حذف هیچ‌کدام ازاین سه وعده برای هیچ گروه سنی و حتی افراد چاق و دارای اضافه ‌وزن توصيه نمی‌ شود.

توصیه های تغذیه ای در وعدۀ افطار برای بیماران دیابتی

افطار را با مایعات گرمی مانند شیر ولرم، چای کمرنگ و یا آب جوش آغاز کنید و جهت تامین قندخون مورد نیاز بدن خود از قندهای طبیعی مانند (۳-۱) عدد خرما، مقدار کمی ازمیوه‌های خشک، کشمش و برگه آلو استفاده نمایید، به این ترتیب از افزایش ناگهانی قند خون پیشگیری شده و اشتها نیز کنترل خواهد شد.

مصرف زولبیا و بامیه به دلیل قند ساده و چربی بالا مضر است.

1. در آغاز افطار، از آشامیدن آب سرد خودداری نمایید، چرا که مشکلات گوارشی درپی خواهد داشت.
2. در وعدۀ افطاری از غذای سبک و کم حجم مانند نان و پنیر و سبزی، فرنی خانگی، شیربرنج استفاده کنید و جهت تامین ویتامین و موادمعدنی مورد نیاز بدن خود و رفع عطش بهتر است از سوپ سبزیجات استفاده نمایید.
3. در ساعات اولیۀ افطار، در خوردن مواد غذایی و مایعات عجله نکنید، زیرا با ورود ناگهانی مواد غذایی به بدن، بسرعت قندخون پس از غذا افزایش ناگهانی پیدا می کند و مشکلات گوارشی ایجاد خواهد شد.
4. از مصرف هر نوع نوشیدنی صنعتی از جمله انواع نوشابه، دوغ و آبمیوۀ صنعتی گازدار بپرهیزید.
5. جهت تامین آب مورد نیاز بدن، از آب و مایعات سالم در ساعات بین شام تا سحر استفاده نمایید.
6. بهتر است سبزیجات، بیشتر در افطار و میوه ها، بیشتر در سحرگاه میل شوند، زیرا: غالب فیبر موجود در سبزیجات از نوع نامحلول بوده و سرعت دفع آب و مواد غذایی موجود در دستگاه گوارش را افزایش می دهد؛ در مقابل فیبر غالب در میوه ها از نوع محلول است، که باعث کاهش سرعت حرکت آب و مواد غذایی موجود در دستگاه گوارش می شود که نتیجۀ آن کاهش احساس تشنگی و گرسنگی در طول روز است.

رعایت نکات زیر در وعدۀ شام برای بیماران دیابتی

1. بهتر است غذای اصلی خود را مدتی پس از افطار اولیه میل نمایید؛ بنابراین توصیه می شود مصرف شام 1-2 ساعت پس از وعدۀ افطار باشد.
2. شام باید از گروه نان و غلات (برنج، نان، سیب زمینی یا ماکارونی)، گروه گوشت و حبوبات (گوشت قرمز، مرغ، ماهي، لوبیا، عدس، نخود و …)، گروه لبنیات (شیر، ماست، دوغ) و گروه سبزیجات و همچنین با یک فاصله زمانی، گروه میوه‌جات باشد.
3.  از خوردن شام سنگین و مصرف همزمان چند نوع غذا در این وعده بپرهیزید.
4. در فاصلۀ زمانی افطار تا سحر از مصرف تنقلات ناسالم بپرهیزید تا از سویی معده به هنگام صرف سحری آمادۀ دریافت و پذیرش مواد غذایی مورد نیاز در طول روز باشد و از طرف دیگر از افزایش قندخون و افزایش وزن در طی ماه رمضان جلوگیری شود.
5. بهترین راه تامین آب و املاح مورد نیاز بدن و کاهش احساس تشنگی در طول روزه داری، استفاده از سبزیجات و میوه های تازه، نوشیدنی های سالم نظیر آب و دوغ خانگی کم نمک و نیز مغزیجات خام به مقدار توصیه شده توسط کارشناس تغذیه، درفاصلۀ شام تا سحر است.
6. بمنظور جلوگیری از افت قندخون در طی ساعات خواب، تاکید می شود تمام بیماران دیابتی میان وعدۀ قبل از خواب که حاوی کربوهیدرات پیچیده می باشد مصرف نمایند که بطور مثال می توان به یک لیوان شیر به همراه یک عدد موز یا سه عدد خرما اشاره کرد.
7. توصیه می شود در وعدۀ غذایی شام از غذاهایی نظیر انواع خوراک کم چرب (مانند خوراک مرغ) همراه با نان سبوس دار و سبزیجات خام و پخته استفاده شده و از مصرف مواد غذایی چرب و سرخ شده خودداری شود.

توصیه های تغذیه ای در وعدۀ سحری برای بیماران دیابتی

توصیه می شود جهت تنظیم برنامۀ غذایی سالم و منطبق با داروی مصرفی، قبل از شروع ماه مبارک رمضان حتما به کارشناس تغذیه مراجعه نمایید.

1. در وعده سحر نیز همه گروه‌های فوق توصيه می‌شود. دریافت مایعات و غذاهای با آب مانند شیر، سالاد، سبزی و میوه تا حدودی تشنگی را کاهش می دهند. مصرف غذاهای دارای کربوهیدرات‌های پیچیده مانند نان‌ها، به ویژه سنگک كه قند آنها به آهستگی آزاد می‌شود، برای جلوگیری از گرسنگی در طول روز توصيه می‌شود.
2. هرگز خوردن سحری را فراموش نکنید؛ در صورت نخوردن سحری روزه نگیرید.
3. برای پیشگیری از افزایش ناگهانی قندخون توصیه می شود از پرخوری، مصرف مواد غذایی سریع الهضم مانند قندهای ساده (قند، شکر و نبات) و مواد غذایی خیلی شیرین (زولبیا و بامیه) خودداری شود.
4. آشامیدن آب در بین غذا موجب نفخ و اختلالات گوارشی خواهد شد. بنابراین از آشامیدن مقدار زیاد آب دربین غذا (هنگام سحر و افطار) بپرهیزید.
5. جهت کاهش احساس تشنگی در حین روزه داری، هنگام سحرچند قطره آب لیموترش حل شده در آب مصرف کنید.
6. همچنین از میوه ها و سبزیجات غیر نشاسته ای به میزان کافی استفاده نمایید.

در هنگام سحر استفاده از مواد غذایی دیر هضم و کربوهیدرات های پیچیده از جمله موارد ذیل توصیه می شود

1. نان و غلات سبوس دار (مانند: نان سنگک، ماکارونی سبوس دار، بلغور گندم و جو و جوانۀ غلات)
2. حبوبات و جوانۀ آن ها (شامل: عدس، لوبیا، نخود، لپه و ماش)
3.  انواع سبزیجات
4. میوه های تازه مانند سیب و پرتقال و میوه های خشک نظیر انجیر خشک و پر هلو جهت پیشگیری از یبوست

 با توجه به موارد فوق توصیه می شود برای وعدۀ سحری از غذاهایی نظیر

•  انواع حلیم (حاوی گندم، گوشت و شیر)
•  انواع خورشت کم چرب
•  در صورت تمایل به مصرف برنج ترجیحا مخلوط با حبوبات و سبزیجات
• در صورت تمایل به مصرف نان از نان های سبوس دار استفاده شود.

*لازم به ذکر است، برای کنترل صحیح قند خون بیماران دیابتی، مقدار مجاز مصرف انواع مواد غذایی توصیه شده بایستی توسط کارشناس تغذیه برای بیمار دیابتی تعیین شود.

یکی از مهمترین مشکلات روزه داران مسئله تشنگی در طول روز هست چگونه از این مشکل جلوگیری کنیم

1. از مصرف زیاد نمک پرهیز کنیم : بدن ما برای دفع نمک اضافی مقدار زیادی اب از دست میدهد و باعث میشد ما احساس تشنگی کنیم
2. در وعده سحر حتما از سالاد و سبزیجات مخصوصا کاهو و خیار استفاده کنیم
3. در وعده سحر از میوه هایی مثل سیب استفاده کنیم
4. در وعده ی سحر از غذاهایی با پروتئین بالا مثل کباب استفاده نشود چون باعث تحریک تشنگی در ساعات اولیه روز میشود
5. از افطار تا سحر میزان ۸ لیوان اب مصرف کنید تا اب از دست رفته جایگزین شود.
6. از مواد غذایی مانند ادويه‌جات، غذاهاي پرچرب و مصرف بیش از اندازه گوشت و پروتئین حیوانی به دلیل افزایش اوره و تشنگی استفاده نکنید.

پس از افطار کمی ورزش کنند. پیاده روی از ساده ترین و تاثیرگذارترین گزینه ها است.

مصرف کدامیک از مواد غذایی در روزه داری برای بیماران دیابتی توصیه نمی شود

1. حتی الامکان از  مصرف مواد غذایی سریع الهضم مانند قندهای ساده (قند، نبات، شکر) و موادغذایی شیرین و متداول مانند زولبیا- بامیه، شله زرد، حلوا و … خودداری کنید. چرا که بر خلاف تصور عموم نه تنها منجر به کاهش احساس گرسنگی و حفظ قندخون نخواهند شد، بلکه با افزایش ناگهانی قند خون منجر به تشدید عوارض دیابت خواهد شد.
2. از مصرف زیاد مواد غذایی حاوی کافئین مانند: نوشابه های کولا، قهوه، نسکافه و چای پر رنگ خودداری کنید زیرا باعث افزایش حجم ادرار، کاهش آب بدن و دفع مواد معدنی مورد نیاز در طی روز می شود.
3. از مصرف غذاهای چرب، سرخ شده، پرنمک و پرادویه خودداری کنید، زیرا نه تنها باعث افزایش وزن و بالا رفتن چربی های خون شده، بلکه منجر به مشکلات گوارشی نظیر نفخ، سوء هاضمه، سوزش مری و همچنین افزایش احساس تشنگی خواهد شد.
4. اگر مکررا در طی روز دچار افت و یا افزایش شدید قند خون می شوید، توصیه های ذکر شده را جدی بگیرید.
5. به موقع وعده های اصلی، میان وعده های غذایی و داروها را مصرف کنید.
6. از پرخوری و مصرف مواد حاوی قندهای ساده در فاصلۀ زمانی افطار تا شام بپرهیزید و مجددا به کارشناس تغذیه مراجعه نمایید.
7. از مصرف افراطی و بیش از اندازۀ چای (خصوصا پر رنگ) خودداری کنید؛ زیرا باعث افزایش حجم ادرار، کاهش آب بدن و دفع مواد معدنی مورد نیاز در طی روز می شود.
8. توصیه می شود چای کم رنگ، در استکان های کوچک و در تعداد دفعات مناسب مصرف شود.
9. و در اخر مجدد تاکید میشود که تعداد قرص و واحدهای انسولینی که میزنید باید زیرنظر پزشک تغییر کند و حتما برای گرفتن یک رژیم مناسب برای وعده های سحر و افطار از کارشناس تغذیه خود کمک بگیرید تا شما را راهنمایی کند.

مرکز تخصصی دیابت ارمغان با کادری مجرب و متخصص در این زمینه آماده ارائه خدمت به شما عزیزان می باشد.