دیابت و افسردگی

احساس غم به مدت  کوتاه یک موضوع طبیعی است اما برخی افراد بطور دائم احساس ناراحتی و غم می کنند و بنظر شان زندگی ناامید کننده است. اگر پنج علامت از علائم زیر را به مدت بیش از دو هفته تجربه کرده، یا علائم مذکور مانع فعالیت های روزمره شما می شوند، شما به افسردگی مبتلا هستید . در این موارد توصیه می شود که برای ارزیابی به متخصصین سلامت روان مراجعه نمایید. این علائم عبارتند از:

– احساس درماندگی، نامیدی، گناه یا بی ارزشی

– منفی نگری شدید نسبت به آینده

– عدم علاقه به انجام فعالیت های لذت بخش و سرگرمی ها

– عدم علاقه به داشتن روابط جنسی

– کاهش انرژی، خواب آلودگی و خستگی

– مشکل در تصمیم گیری، تمرکز و به خاطر سپردن مطالب

– اختلال خواب به ویژه زود بیدار شدن صبحگاهی یا پرخوابی

– بی قراری، تحریک پذیری ، تغییرات خلقی

– تغییر در اشتها

تأثیر افسردگی بر بیماری دیابت

مراقبت از دیابت، برای بیمار، تنش روانی زیادی ایجاد می کند. تنش روانی می تواند فرد را مستعد افسردگی کند. با ظهور عوارض دیابت، فرد احساس درماندگی و ناکامی می کند. این احساسات می توانند بیمار را در معرض ابتلا به اختلالات تغذیه ای قرار دهند. عوارض هیجانی و تنش روانی نقش مهمی در کنترل قند خون در بیماری دیابت دارد. تنش روانی می تواند مقدار قند خون بیمار را تغییر دهد. این تغییر از دو طریق اتفاق می افتد. اولاً: بیماران تحت تنش روانی، مراقبت خوبی از خود به عمل نمی آورند. آن ها از سلامت تغذیه ای مناسبی برخوردار نبوده، کمتر ورزش می کنند. ثانیاً هورمون های تنش روانی می توانند مستقیماً باعث تغییر در سطح قند خون بیمار شوند. برای دیدن تأثیر تنش روانی بر قند خون، می توان قبل از سنجش قند خون خود، میزان تنش روانی ذهنی را با مقیاس 1 تا 10 تخمین و ثبت کرد و عملاً در طی زمان، ارتباط تنش روانی با قند خون را ارزیابی نمودخط .ر ابتلا به افسردگی در بیماران دیابتی دو برابر بیشتر از دیگر افراد جامعه می باشد، به خصوص هنگامی که بیمار دچار عوارض بیماری دیابت مانند مشکلات چشم ، کلیه ، قطع عضو و غیره شده باشد.

افسردگی با تغییر در شیوه ی زندگی یک بیمار مبتلا به دیابت می تواند بر مدیریت بیماری دیابت توسط بیمار تأثیر منفی بگذارد.

بطور کلی تأثیرات منفی افسردگی در بیماران مبتلا به دیابت عبارتند از:

·  کاهش عملکرد اجتماعی و کیفیت زندگی بیمار

·  کاهش فعالیت های حرکتی و احتمالاً افزایش چاقی

·  کاهش پای بندی به رژیم درمانی

·  افزایش بروز رفتارهای ناسالم مانند مصرف سیگار و الکل

·  کنترل ضعیف قند خون

·  افزایش احتمال بروز عوارض دیابت به سبب کنترل نامناسب قندخون

تأثیر روانشناختی بیماری مزمن

افراد مبتلا به دیابت، فرآیند روانشناختی معینی را تجربه می کنند. مراحل این فرآیند به شرح زیر است:

·     اولین مرحله ای که تجربه می شود”شوک” است. مواجهه ی اولیه با بیماری، غالباً همراه با ناباوری است.

·     در مرحله بعد “انکار” رخ می دهد، فرد وجود بیماری را نمی پذیرد.

·     مرحله سوم “چانه زنی” است. در این مرحله بیمار قول می دهد که اگر بیماری وجود نداشته باشد، همه کارها را خوب انجام بدهد.

·     “خشم” از مراحلی است که تجربه آن به منظور پذیرش واقعیت در زندگی ضروری است.

·     “افسردگی” از دیگر مراحل برخورد با بیماری است که به فرد اجازه فرآیند ترمیم را می دهد.

·     آخرین مرحله،”پذیرش ” است. در این مرحله فرد واقعیت وجود بیماری را می پذیرد.

درک این امر که بیماری مزمن به معنای انتهای زندگی نیست و تنها نیاز به تغییراتی در روش زندگی وجود دارد ، توجه به اینکه همیشه داروها و درمانهای جدیدی کشف و معرفی می شوند می تواند بیمار را از ناامیدی برهاند. توجه به این نکته که تمرکز بر امروز و توانمندی های فرد علیرغم وجود شرایط مزمن بیماری، به فرد کمک می کند تا با این وضعیت کنار آمده و درصدد یافتن راه حلی برای مدیریت بیماری دیابت باشد.

موارد نیاز به ارجاع بیمار مبتلا به دیابت برای دریافت خدمات بهداشت روان

در موقعیت های زیر باید ارجاع بیمار به روان شناس یا متخصص اعصاب و روان را مد نظر قرار داد:

1- در مواردی که بیماری دیابت برای اولین بار در کودکی یا نوجوانی تشخیص داده شود، در این موارد کودک و والدین از ارزیابی روانپزشکی سود می برند.

2- وقتی بیمار 2 حمله یا تعداد بیشتری از حملات کاهش قند خون یا کتواسیدوز دیابتی بدون علت مشخص را تجربه کند.

3- بیمارانی که به رغم داشتن آگاهی، از خود مراقبت به عمل نمی آورند.

4- وقتی اختلال تغذیه ای در بیماران دیده می شود.

5- وقتی بیمار خود چنین در خواستی دارد.

تأثیر فشارهای روحی بروی میزان قند خون

فشار و استرس از دو طریق می تواند بر روی مقدار قند خون تأثیر گذارد . اول اینکه در برخی از افراد استرس تأثیر فوری بر میزان قند خون آن ها دارد و این افراد اکثراً ادعا می کنند که در هنگام استرس قند خون آن ها بالا می رود ، اما عده ی کمی از آنها می گویند در هنگام استرس قند خون شان افت می کند.

دوم اینکه استرس می تواند بروی قند خون در دراز مدت تأثیر داشته باشد و باعث افزایش قند خون گردد . اکثر افراد مبتلا به دیابت این اثر را یعنی اثر استهلاکی استرس ( wear and tear) را تجربه کرده اند . وقتی که فردی دچار استرس می شود غالباً حوصله ی انجام دقیق مراقبت های مرتبط با دیابت را ندارد ، زیرا مضمحل شده و انرژی کافی ندارد . نهایتاً استرس با تأثیر بر بیماری سبب بدتر شدن وضعیت می شود و از طرفی عدم کنترل دیابت باعث وخیم شدن فشارهای روانی و استرس می شود که در نهایت به بالا رفتن قند خون می انجامد .

پیدا کردن راه هایی برای کنترل استرس ها و فشارها می تواند به بدن و روح شما کمک کند .

آیا فشارهای روحی می توانند منجر به دیابت نوع ۲ شود ؟

بر اساس بسیاری از مطالعات و تحقیقات انجام شده بهترین پاسخ کلمه ی ” شاید ” است . استرس و فشارهای روحی باعث بالا رفتن قند خون می شوند . گاهی اوقات این مسئله بر اثر تأثیر مستقیم هورمون استرس ایجاد می شود و گاهی اوقات به این علت که استرس باعث پرخوری افراد و کم شدن فعالیت فرد می شود و به این ترتیب سبب افزایش قند خون می گردد. این موضوع در مورد کسانی که به دیابت مبتلا هستند، به اثبات رسیده است . بنابراین به نظر می رسد اگر قند خون شما غالباً از حد طبیعی بالاتر است ( اما هنوز به اندازه ای بالا نیست که دیابتی شناخته شوید= پیش دیابت) استرس می تواند قند خون شما را به اندازه ی مقدار قند خون افراد دیابتی بالا ببرد، بنابراین استرسهای مرتبط با مسائل جدی زندگی نظیر مرگ کسی که دوستش دارید یا از دست دادن شغل می تواند نقش مهمی در ایجاد دیابت داشته باشد . اگرچه افرادی که قند خون شان از حد طبیعی بالاتر است ( پیش دیابت ) نهایتاً به علت افزایش مقاومت به انسولین یا کاهش تولید انسولین به دیابت مبتلا می شوند، اما استرس نقش بسیار مهمی در تسریع این موضوع دارد .

درمان افسردگی در افراد مبتلا به دیابت

افسردگی توسط مراقبین سلامت و پزشک تشخیص و درمان می شود. درمان افسردگی به مدیریت  دیابت  و بهبود سلامت کلی بیمار کمک خواهد کرد. دانشمندان اعلام کردند  درمان افسردگی در افراد دیابتی  افسرده موجب بهبود حالات روحی  و کنترل بهتر قندخون این افراد می شود. درمان افسردگی زمانبر اما موثر است.

 درحال حاضر درمانهای  رایج برای افسردگی عبارتند از:

·        درمانهای رفتار شناختی (CBT):نوعی روان درمانی یا گفتگو و مشاوره است که به افراد کمک می کند سبک تفکر خود را تغییر دهند. در این نوع درمان سعی می شود رفتارهایی را که موجب افسردگی فرد می شوند، تغییر دهند.

·        بازدارنده‌های انتخابیبازجذب سروتونين (SSRIs):اين داروها بر روی سطح يک ماده شيميايی در مغز به نام “سروتونين” اثر می گذارند. از انواع اين ضد داروها می توان به سيتالوپرام یا (Celexa)، فلووکسامين، پاروکستين و فلوکسیتين(Prozac) و sertraline یا Zoloft اشاره کرد. عوارض جانبی اين داروها معمولاً اندک و شدت آن ها کم است و شامل مشكلات معده، مشکلات خواب، مشکلات جنسي، سردرد، اضطراب و تغييرات وزن می باشد.

·        بازدارنده‌های باز جذب سروتونين و نوراپی نفرين (SNRIs): نوعی از داروهای ضد افسردگی مشابه با SSRIها می باشند، اين داروها روی ميزان سروتونين و ماده شيميايی ديگری در مغز به نام نوراپی نفرين تأثير می‌ گذارند و اين داروها شامل دولوکستين (Cymbalta)و ونلافاکسين (Effexor)هستند. عوارض جانبي اين داروها نيز معمولاً کم و شامل عوارضی مانند به هم خوردگی معده، مشکلات خواب، مشکلات جنسی، سردرد، اضطراب، سرگيجه و ضعف می باشد.

·        سازنده‌های نوراپی نفرين و سروتونين(NaSSAs) : از جمله عوارض اين دسته از داروها که شامل ميرتازپين (Remeron)می باشد می توان به مشکلات خواب، اضطراب، اغتشاش معده و سرگيجه اشاره کرد.

برخی از داروهای ضد افسردگی دارای عارضه ی جانبی افزایش وزن هستند این نوع  درمانها برای افراد به دیابت مبتلا مناسب نمی باشند، این درمانها شامل:

• Tricyclics، سه حلقه ای ها
• Monoamine oxidase inhibitors (MAOIs)، مهار کننده های مونوآمینواکسیداز
• Paroxetine (Paxil), an SSRI6، پاروکستین
• Mirtazapine (Remeron)، میرتازپین

روش های کاهش تنش روانی

·     ارتباط بیمار با اعضای خانواده، همکاران و گروه دوستان، عامل حیاتی در احساس خوب بودن می باشد و منجر به مدیریت مؤثرتر بیماری می شود. افرادی که به تنهایی زندگی می کنند و فاقد چنین شبکه حمایتی هستند، احساس بدی داشته و نمی توانند بیماری خود را به نحو مؤثری مدیریت نمایند.

·     اگر قند خون بالا، موجب تنش روانی زیاد می شود، فرد می تواند تنش خود را با داشتن رژیم غذایی مناسب، شرکت در فعالیت های بدنی منظم، خواب کافی و ورزش های آرام بخش کاهش دهد.

·     استفاده از آرام سازی مؤثر است. روش های مختلفی برای آرام ساز ی وجود دارند: الف) تمرین های تنفسی: روی زمین دراز بکشید و عمیق نفس بکشید، در دم و بازدم عمیق عضلات خود را شل کنید. این تمرین را 5 تا 20 دقیقه در روز انجام دهید. ب) روش آرامسازی پیشرونده: در این روش شما عضلات خود را منقبض و سپس به طور متوالی شل می کنید.

·     افکار بد خود را با افکار خوب جایگزین کنید. برای این کار می توان به شعر، دعا یا مطلبی دیگر فکر کرد.

·     عضو گروههای حمایتی کمک کننده باشند. دانستن این مطلب که افراد دیگری نیز به بیماری دیابت مبتلا هستند به آن ها کمک می کند تا کمتر احساس تنهایی نمایند. همچنین می توانند از روش های انطباقی که دیگران بکار برده اند، استفاده کند. داشتن دوستانی در گروههای حمایتی از بار تنش روانی دیابت کم می کند.

·     انجام فعالیت های مثبت جدید؛ مثلاً شرکت در برنامه ورزشی یا انجام فعالیت های داوطلبانه ای که در بیمارستان به فرد پیشنهاد می شوند.

منابع:

www.diabetes.org/living-with-diabetes/complications/mental-health/depression.html#sthash.1Z7sOSeD.dpuf

www.nimh.nih.gov/health/publications/depression-and-diabetes/index.shtml