ژنتیک و دیابت

ژنتیک و دیابت دیابت یکی از بیماری‌های رایج است که معمولاً در بزرگسالان ، کودکان و نوجوانان دیده می ‌شود. اغلب ، اگر یک یا هر دو والدین به دیابت مبتلا باشند ، احتمال دارد که کودکانشان هم در زندگی خود به دیابت مبتلا شوند. این امر بسیار متداول است و به طور عمومی مردم فکر می ‌کنند که دیابت به ارث می ‌رسد.

اثر ژنتیک بر دیابت

مانند بسیاری از بیماری ‌ها ، عوامل ژنتیک و توارث در ایجاد دیابت نقش دارند ، اما میزان تاثیر این عوامل در هر دو نوع دیابت متفاوت است. برای بررسی نقش و اهمیت ارث در دیابت ، همچنین تفاوت تاثیر آن بین دو نوع دیابت، به آمار مختصری پرداخته‌ایم. به عنوان مثال، اگر یکی از دوقلوهای یکسان به دیابت نوع ۱ مبتلا شود، احتمال اینکه دیگری نیز مبتلا شود حدود 25 تا 50 درصد است و در دوقلوی غیر همسان حدود 7-6% است. همچنین، خطر بروز دیابت در بستگان نزدیک فرد مبتلا، حدود 15 تا25 برابر دیگران است. اگر کسی خواهر یا برادری داشته باشد که به دیابت نوع ۱ مبتلا است، احتمال ابتلا به دیابت نوع ۱ در او حدود 8 درصد است که بدون این سابقه در حد 4/0 درصد است.

در صورتی که مادر یا پدر فرد دیابت نوع ۱ داشته باشد ، احتمال ابتلا به دیابت نوع ۱ برای فرد ۳ درصد و ۶ درصد به ترتیب است. علاوه بر این ، بر اساس آمارها ، احتمال ابتلا به دیابت نوع ۱ در فردی که سابقه دیابت در والدین ، خواهر یا برادر خود را ندارد ، حدود ۲ در هزار است. از طرف دیگر ، اگر یکی از دوقلوهای همسان در سنین میانسالی به دیابت نوع ۲ مبتلا شود ، احتمال ابتلا دیگری حدود ۸۰ درصد است. به علاوه ، اگر کسی والدینی داشته باشد که به دیابت نوع ۲ مبتلا هستند، احتمال ابتلا به دیابت در آینده برای او حدود ۱۰ درصد و اگر هر دو والدین مبتلا باشند، این احتمال به ۴۰ درصد افزایش می‌یابد.

به این ترتیب، می‌توان گفت که تاثیر ارث در دیابت نوع ۲ نسبت به نوع ۱ بیشتر است.

نقش وراثت دیابت نوع اول

احتمال وراثت دیابت نوع اول به نسل‌های بعدی بستگی به وجود ژن‌های مرتبط با این بیماری در خانواده دارد. ژن‌ها از طریق والدین به کودکان انتقال می‌یابند و در صورت وجود ژن‌های مرتبط با دیابت نوع اول، احتمال ابتلا به این بیماری در کودکان افزایش می‌یابد. خطرابتلا به دیابت تیپ یک در طول عمر هر فرد  جمعیت عادی اغلب 4/0٪ ذکر می شود. اگر مادر مبتلا به دیابت باشد، این میزان به 1% بیشتر و اگر پدر مبتلا به T1D باشد به 3% افزایش می‌یابد.

اگر هر دوی والدین مبتلا به دیابت نوع اول باشند، به احتمال 30 درصد بچه آن‌ها نیز به دیابت نوع اول مبتلا خواهد شد. اما اگر تنها مادر قبل از 25 سالگی مبتلا به دیابت نوع اول باشد، به احتمال 4 درصد کودک متولد شده مبتلا به دیابت نوع اول می‌شود. اما اگر مادر بالای 25 سال باشد، این احتمال به یک درصد کاهش می‌یابد. فرزندان پدران دیابتی تیپ یک در معرض خطر بیشتری هستند (تقریباً 12٪) نسبت به فرزندان مادران دیابتی (تقریباً 6٪).

نقش وراثت دیابت نوع دوم

در مورد دیابت نوع دوم، هیچ الگوی خاص ژنتیکی وجود ندارد که به‌طور مستقیم به این نوع دیابت مرتبط باشد. بنابراین، احتمال ابتلا به دیابت نوع دوم بیشتر به تعداد افراد مبتلا در خانواده و عوامل دیگری که با آنها مرتبط است، بستگی دارد. با این حال، وجود بیماری‌های ژنتیکی دیگر مانند سندرم داون می‌تواند خطر ابتلا به دیابت را افزایش دهد. بر اساس گزارشات ، در میان همه عوامل خطر برای دیابت نوع 2، سابقه خانوادگی دیابت باعث افزایش 3-5/1 برابری خطر ابتلا به دیابت می شود.

اگر یک یاهر دوی والدین به دیابت نوع دوم مبتلا باشند، شانس ابتلا به دیابت در فرزندان آنها به احتمال دو تا سه برابر می شود خواهد بود.

به گفته انجمن دیابت آمریکا، اگر مادر فردی به دیابت نوع اول مبتلا باشد، احتمال ابتلای فرزند به دیابت 1 به 25 است. اگر فرد مذکور قبل از 25 سالگی متولد شده باشد، احتمال ابتلا به دیابت جوانی 1 به 100 است. اگر پدر مبتلا به دیابت نوع اول باشد، شانس ابتلای فرزندش 1 به 17 است. در صورتی که هر یک از والدین به دیابت نوع دوم قبل از 50 سالگی مبتلا باشند، احتمال ابتلا به دیابت در فرزندان 1 به 7 است. اما اگر هر یک از والدین بالای 50 سال سن داشته باشند، احتمال ابتلا به دیابت در فرزندان 1 به 13 خواهد بود.

در واقع پدر دیابتی تیپ دو با احتمال بیشتری ممکن است نسبت به مادر دیابتی ، می تواند دیابت را به فرزند انتقال دهد.

عوامل تأثیر ژنتیک بر دیابت نوع اول

تأثیر ژنتیک بر دیابت نوع ۱ بسیار مهم است و در اغلب موارد، برای ابتلا به این نوع دیابت، لازم است که ژن‌های مربوطه از هر دو والد (هم پدر و هم مادر) به ارث برود. دیابت نوع ۱ به طور ژنتیکی در افراد سفیدپوست بیشتر از سایرین دیده می‌شود.

عوامل تأثیر ژنتیک بر دیابت نوع دوم

تاثیر عوامل ژنتیکی و محیطی در بروز دیابت نوع ۲ بسیار مهم است. در واقع ، تعامل این دو نوع عوامل در دیابت نوع ۲ بیشتر از دیابت نوع ۱ تأثیرگذار است. مطالعات نشان می‌ دهند که در دیابت نوع ۲ ، هماهنگی بین دو قلوهای همسان در مبتلایان به این نوع دیابت، بین ۷۰ تا ۹۰ درصد است.

یکی از عوامل مهم در بروز دیابت نوع ۲ ، عوامل ژنتیکی است. اگر در خانواده فردی مبتلا به این نوع دیابت وجود داشته باشد ، سایر افراد خانواده نیز در معرض خطر جدی ابتلا به دیابت قرار می‌گیرند و باید به طور منظم مورد بررسی قرار گیرند.

تست ژنتیکی در تشخیص دیابت

آزمایش ژنتیکی به عنوان یک ابزار مهم و حیاتی برای تشخیص دیابت، به خصوص در مواردی که تشخیص دقیق ضروری است، بسیار حیاتی است. این آزمایش به شناسایی تغییرات و نقص‌های ژنتیکی که ممکن است به دیابت منجر شوند، کمک می‌کند. به عنوان مثال، آزمایش ژنتیکی می‌تواند در تشخیص دیابت MODY که یک نوع دیابت تک‌ژنی است، بسیار موثر باشد.

به عنوان یک مثال دیگر، افرادی که دچار قند خون غیرطبیعی هستند، اما هیچ فاکتور خطر مشخصی برای دیابت نوع ۱ یا ۲ ندارند، ممکن است دچار دیابت MODY شوند. آزمایش ژنتیکی می‌تواند در این موارد کمک کند که تشخیص صحیح داده شود و درمان مناسبی اعمال شود.

همچنین، از آزمایش ژنتیکی برای شناسایی افرادی که در خطر ابتلا به دیابت هستند، استفاده می‌شود. مثلاً، در خانواده‌هایی که سابقه دیابت وجود دارد، آزمایش ژنتیکی می‌تواند به شناسایی افرادی که به احتمال زیاد دچار دیابت خواهند شد، کمک کند. این افراد می‌توانند با پیگیری منظم و اعمال تغییرات در سبک زندگی خود، از پیشگیری از بروز دیابت برخوردار شوند.

هرچند که در حال حاضر، محققان توصیه نمی‌کنند که آزمایش ژنتیکی به عنوان یک روش استاندارد برای تشخیص دیابت نوع ۲ استفاده شود. اما با پیشرفت تحقیقات، امیدواریم که روش‌های بهتر و دقیق‌تری برای تشخیص این نوع دیابت ارائه شود. به همین دلیل، استفاده از آزمایش ژنتیکی در تشخیص دیابت نوع ۲ هنوز به یک روش استاندارد تبدیل نشده است.

در مورد دیابت حاملگی چند ژنی هم، آزمایش ژنتیکی هنوز به عنوان یک ابزار کارآمد برای تشخیص آن مورد تأیید قرار نگرفته است. به دلیل وجود انواع مختلف ژن‌ها و زیرشاخه‌های مختلف دیابت نوع ۲، الگوهای دقیق وراثت برای این نوع دیابت هنوز شناسایی نشده‌اند.

بنابراین، هر چند که آزمایش ژنتیکی می‌تواند در شناسایی برخی از انواع دیابت و نقص‌های ژنتیکی مرتبط با آنها مفید باشد. اما برای استفاده عملی از این روش‌ها، نیاز به تحقیقات بیشتر و روش‌های دقیق‌تر است.

نتیجه گیری

دیابت یک بیماری پیچیده است که نه تنها به عوامل ژنتیکی، بلکه به عوامل محیطی نیز وابسته است. بر این اساس، اگرچه وراثت نقش مهمی در بروز دیابت دارد. اما رعایت یک رژیم غذایی سالم، فعالیت ورزشی منظم، و پیگیری دقیق وضعیت سلامتی می‌تواند به شما کمک کند تا خطر ابتلا به دیابت را کاهش دهید. در نتیجه، حفظ یک سبک زندگی سالم و اجتناب از عوامل خطرزا می‌تواند برای جلوگیری از بروز دیابت بسیار موثر باشد، به ویژه اگر سابقه خانوادگی ابتلا به این بیماری را دارید.