عوارض چشمی دیابت
بیماران مبتلا به دیابت در معرض عوارض چشمی مختلف هستند. بيش‌تر بیماران مبتلا به دیابت، درجاتی از گرفتاری شبکیه‌ي چشم را پیدا می‌کنند که به آن رتینوپاتی می‌گویند. گام‌های بلندی در درمان رتینوپاتی دیابتی برداشته شده است. هرچه زودتر عوارض چشمی دیابت تشخیص داده شود درمان آسان‌تر و موفق‌تر خواهد بود.
- بیماران مبتلا به دیابت در معرض عوارض چشمی مختلف هستند.
- بيش‌تر بیماران مبتلا به دیابت، درجاتی از گرفتاری شبکیه‌ي چشم را پیدا می‌کنند که به آن رتینوپاتی می‌گویند.
- گام‌های بلندی در درمان رتینوپاتی دیابتی برداشته شده است.
- هرچه زودتر عوارض چشمی دیابت تشخیص داده شود درمان آسان‌تر و موفق‌تر خواهد بود.
ممکن است شنیده باشید که دیابت می‌تواند به نابینایی و کوری کامل كشيده شود. بیماران ديابني شانس نابینا شدن بيش‌تری نسبت به غیر دیابتی‌ها دارند. امّا بيش‌تر بیماران دیابتی به جز اختلالات جزيی در شبکیه،مشکل دیگری ندارند. با معاینات منظم می‌توانید این اختلالات جزيی را جزيی نگه دارید و از پیشرفت آن‌ها جلوگیری کنید. حتی اگر مشکل اساسی در چشم شما به وجود آمده باشد؛ درمان‌های مؤثّری برای آن وجود داردش؛ به شرط آن‌که اكنون برای انجام آن‌ها اقدام نمایید.
چشم چگونه کار می‌کند؟
برای تفهیم عوارض چشمی، نخست باید بدانید چشم چگونه کار می‌کند. چشم‌ها کروی شکل است و در قسمت خارج، توسط یک غشاء سخت و محکم محافظت می‌شود (لایه‌ي صلبیه) این لایه در جلو شفاف می‌شود (قرنیه) و اجازه می‌دهد نور از آن عبور کند و در ناحیه‌ی غشاء داخلی (شبکیه) تصویر تشکیل دهد.
نور بعد از عبور از قرنیه، از یک فضا عبور می‌کند که به آن فضای قدامی می‌گويند. این فضا از مایعی پر شده که به آن زلالیه می‌گویند. نور پس از فضای قدامی، از مردمک عبور می‌کند. مردمک سوراخی است که در وسط عنبیه ایجاد شده است. عنبیه همان قسمت رنگی چشم است و رنگ چشم، به رنگ عنبیه بستگی دارد. بعد از مردمک با عدسی برخورد می‌کند و سپس بعد از عبور از آن، وارد فضای خلفی می‌شود. فضای خلفی پر از مایع شفاف و مخصوصی است که به آن زجاجیه می‌گويند.سرانجام نور به شبکیه برخورد می‌کند و روی آن تصویر اجسام تشکیل می‌شود. شبکیه مانند یک فیلم عکاسی عمل می‌کند و تصاویر را ثبت می‌کند؛ امّا بر خلاف فیلم عکاسی، شبیکه این توانایی را دارد که تصویر را به سیگنال‌های الکتریکی تبدیل کند و آن‌ها را به مغز بفرستد. مغز بعد از دریافت این سیگنال‌ها، بار ديگر آن‌ها را به تصاویر تبدیل می‌کند.
قسمتی در شبکیه وجود دارد که مخصوص دیدن جزئیات است. به این قسمت شبکیه، ماکولا یا لكّه‌ی زرد می‌گویند.
عروق در غشایی که بین شبکیه و صلبیه قرار دارد و به آن مشیمیه می‌گویند وجود دارد. مویرگ‌های حاصل از این عروق سبب تغذیه‌ی شبکیه و لكّه‌ی زرد می‌شود.
آب سیاه (گلوکوم)
بيماران ديابتي نسبت به افراد سالم، 40 درصد شانس بيش‌تری دارند كه به آب سياه مبتلا شوند. هرچه طول دوره‌ی ابتلا بيش‌تر باشد؛ شانس آب سیاه بالاتر است. همچنین با افزایش سن نیز خطر ابتلا به آب سیاه افزش مي‌يابد.
آب سیاه زمانی به وجود می‌آید که فشار داخل چشم افزایش یابد. در بيش‌تر وقت‌ها جذب مایع زلالیه در فضای قدامی اشکال دارد و در نتیجه مایع انباشته می‌شود و فشار داخل چشم را بالا می‌برد. این فشار بالا به عروقی که شبکیه و لكّه‌ی زرد را تغذیه می‌کند انتقال مي‌يابد و آن‌ها را تحت فشار قرار می‌دهد. در نتیجه خون‌رسانی به قسمت‌های حساس چشم مختل می‌شود و بینایی شروع به کاهش می‌کند. درمان‌های مختلف برای آب سیاه وجود دارد. در برخي بیماران دارو تجویز می‌شود و برخي ديگر مورد عمل جراحی قرار می‌گیرند.
عارضه چشمی آب مروارید (کاتاراکت)
بيماران ديابتي نسبت به افراد سالم، 60 درصد شانس بيش‌تری دارند كه به آب مرواريد مبتلا شوند. همچنین سن ابتلا به آب مروارید در دیابتی‌ها كم‌تر و پیشرفت آن نیز سریع‌تر است.
در این بیماری عدسی چشم که در حالت عادی شفاف است، کدر می‌شود و اجازه‌ی عبور نور را نمی‌دهد.
در موارد خفیف آب مروارید، بیمار باید در بيش‌تر اوقات از عینک آفتابی استفاده کند. در موارد شدید که بینایی بیمار مختل شده باشد؛ بر روي چشم عمل جراحي مي‌شود و عدسی کدر خارج می‌گردد و در بيش‌تر موارد یک عدسی مصنوعی جای آن قرار داده می‌شود. به دنبال عمل جراحی آب مروارید، رتینوپاتی تشدید می‌شود و ممکن است آب سیاه شروع شود.
عارضه چشمی گرفتاری شبکیه (رتینوپاتی)
به کلیه‌ی اختلالات شبکیه ناشی از دیابت، رتینوپاتی دیابتی می‌گویند. دو نوع اصلی رتینوپاتی وجود دارد: غیر تکثیری و تکثیری
رتینوپاتی غیر تکثیری
در این نوع رتینوپاتیف عروق پشت شبکیه گشاد می‌شود و در دیواره‌ی آن‌ها فضاهای اضافی به وجود می‌آید. رتینوپاتی غیر تکثیري به سه مرحله تقسیم می‌شودش: خفیف، متوسط و شدید.
اگرچه در این مرحله رتینوپاتی سبب از بین رفتن بینایی نمی‌شود؛ امّا به دليل از بین رفتن لایه‌ی محافظ عروق، مایعات و مواد می‌تواند از مویرگ‌ها خارج شود و بین مویرگ‌ها و شبکیه قرار بگیرد.
اگر این پيشامد در مویرگ‌های اطراف لكّه‌ی زرد روي بدهد و مایعات و مواد در این محل انباشته شود؛ سبب ورم لكّه‌ی زرد می‌گردد که ممکن است اختلال بینایی و یا حتی نابینایی را به وجود آورد.
اگرچه رتینوپاتی غیر تکثیري به درمان خاص غیر از کنترل قند خون نیاز ندارد امّا باید ورم لكّه‌ی زرد درمان شود. خوشبختانه درمآن‌های بسیار مؤثری برای جلوگیری از پیشرفت و یا حتّی بازیابی دوباره‌ی بینایی وجود دارد.
رتینوپاتی تکثیری
با گذشت زمان برخي بيماران، رتینوپاتی غیر تکثیری به تکثیری تبدیل می‌شود. در این حالت عروق خونی بسیار صدمه دیده و حتی مسدود شده‌اند. در پاسخ به این انسداد، عروق جدید روی شبکیه به وجود مي‌آيد. این عروق بسیار ضعیف و شکننده است و می‌تواند به خونریزی شبکیه و از بین رفتن بینایی منجر شود. به دنبال این خونریزی‌ها، بافت‌های همبند جدید روی شبکیه و داخل فضای زجاجیه به وجود می‌آید که جمع شدن این بافت‌ها، سبب کنده شدن شبکیه می‌شود که به آن دکلمان شبکیه می‌گویند.
هنگامي که شما متوجّه اختلال بینایی می‌شوید، شبکه‌ی شما صدمه جدّی دیده است. بيش‌تر بیماران با رتینوپاتی غیر تکثیری هیچ اختلال بینایی ندارند. حتّی مبتلایان به رتینوپاتی تکثیری در بيش‌تر مواقع شکایتی ندارند. هنگامي که بیمار از اختلال بینایی شکایت می‌کند برای درمان او بسیار دیر شده است. بنابراین باید چشمان شما به طور منظم توسط چشم‌پزشک متخصص معاينه شود.
آیا به رتینوپاتی دیابتی مبتلا می‌شوم؟
عوامل زیر در میزان ابتلا به رتینوپاتی مؤثر است:
- درجه‌ی کنترل قند خون
- میزان فشار خون
- طول مدتی که شما دیابت داشته‌اید.
- عوامل ژنتیک
هرچه طول مدّتی که شما به دیابت مبتلا بوده‌اید بيش‌تر باشد؛ شانس ابتلا به رتینوپاتی بيش‌تر است.
تقریباً همه‌ي مبتلایان به دیابت نوع 1 و بيش‌تر مبتلایان به دیابت نوع 2، دست كم به رتینوپاتی غیر تکثیری مبتلا خواهند شد امّا رتینوپاتی تکثیری که بینایی را در مخاطره قرار می‌دهد به مراتب شیوع كم‌تري دارد.
بیمارانی که قند خون خود را نزدیک به طبیعی حفظ می‌کنند؛ به مراتب احتمال كم‌تری برای رتینوپاتی دارند و یا اگر رتینوپاتی پیدا کنند؛ بسیار خفیف خواهد بود.
چگونه رتینوپاتی درمان می‌شود؟
در درمان رتینوپاتی دیابتی پیشرفت‌های زیادی شده است. درمآن‌هایی مانند استفاده از لیزر برای از بین بردن مویرگ‌های شکننده و یا ویترکتومی در بسیاری از موارد، از نابینایی جلوگیری می‌کند. هر چه قدر رتینوپاتی زودتر تشخیص داده شود، درمان موفقيت آميز‌تر خواهد بود. بالاترین میزان موفقیت زمانی به دست مي‌آيد که قبل از درمان، بینایی صدمه ندیده باشد.
در درمان با لیزر، عروق مستعد خونریزی، سوزانده می‌شود.
عوارض درمان با لیزر بسیار نادر است. این عوارض عبارت است از:
- کدورت موقّت دید به مدّت چند روز
- به احتمال بسیار کم از بین رفتن دید محیطی.
دو نوع درمان با لیزر وجود دارد: گسترده و موضعی.
در روش گسترده متخصّصان صدها نقطه‌ی روی شبکیه را در یک یا دو جلسه می‌سوزانند. این درمان با کاهش احتمال خونریزی و دکلمان شبکیه از نابینایی جلوگیری می‌کند.
در روش موضعی- لیزر به صورت موضعی و اختصاصی روی عروق ناحیه‌ی لكّه‌ی زرد عمل می‌کند. این روش سبب بهبودی کدورت دید ناشی از ورم نقطه‌ی زرد نمی‌شود؛ امّا حداقل از بدتر شدن آن جلوگیری می‌کند.
اگر شبکیه پيش‌تر دچار کندگی (دکلمان) شده و یا داخل زجاجیه خونریزی به وجود آمده باشد؛ درمان با لیزر مفید نخواهد بود. در این هنگام جراحی چشم و خارج کردن بافت‌های همبند غیرطبیعی و زجاجیه‌ی مکدّر لازم است. جراحی هرچه زودتر انجام شود موفقیت بيش‌تری خواهد داشت. اگر هدف جراحی فقط خارج کردن خون از چشم باشد؛ بيش‌تر موفقیت‌آمیز است امّا اگر هدف چسباندن شبکیه باشد؛ فقط در 5 درصد موارد موفق خواهد بود.
برای کسب اطلاعات بیشتر به دپارتمان چشم کلینیک درمان زخم دیابت ارمغان سر بزنید.
پاسخ دهید